De laatste decennia is werk een persoonlijk ontwikkelingspad geworden en wordt een baan steeds meer gezien als zelfontplooiing en groeimogelijkheid. Als mensen gevraagd worden zichzelf voor te stellen, noemen ze na hun naam vrijwel altijd hun beroep. Bij een baan binnen defensie wordt de werkidentiteit een basisidentiteit. Je werkt niet als militair, je bént militair. Werk zegt blijkbaar toch veel over onze identiteit, maatschappelijke positie en daarmee dus ook onze sociale omgeving waarin we ons begeven. Wie we zijn hangt vaak samen met wat we doen. Ofwel in de woorden van Rob Wijnberg -die de gedachtegang van Descartes volgt-, ‘Ik werk, dus ik ben’ (2010).

Vanuit postmoderne theorieën wordt gesteld dat de huidige (Westerse) cultuur ons uitnodigt vorm te geven aan ons eigen leven. Identiteitsvorming vindt plaats in een context van allerlei veranderlijke werkelijkheden waarin voortdurende onzekerheid aanwezig is. Het is complex om een eigen ‘ik’ te organiseren in deze dynamiek. Onze identiteit geven we vorm in voortdurende wisselwerking tussen datgene wat ons eigen en vertrouwd is en wat we onszelf toekennen. Dit vorm geven gebeurt van meet af aan te midden van anderen, die onze identiteit wezenlijk meebepalen.

In de sociologie is men het er al jaren over eens dat ons werk voor een groot deel onze identiteit bepaalt. Talloze onderzoeken tonen aan dat ons zelfbeeld sterk samenhangt met de baan die we hebben. Mensen hebben behoefte aan een positief en onderscheidend zelfbeeld en laten graag zien wie ze zijn. Werk is een concrete manier waarop je iets van jezelf aan de wereld kan laten zien, je iets kan nalaten of iets kan teweegbrengen. Dit uiten van je identiteit geeft mensen voldoening. Op deze manier hangt werkidentiteit samen met zelfexpressie en van betekenis zijn. Alain de Botton, filosoof en auteur van ‘Ode aan de arbeid’ (2009) geeft aan dat we door onze baan willen worden wat we in onze ogen zouden móeten zijn; succesvol en gewaardeerd. Als je werkt, ontwikkel je een verhaal met betekenis. Geen baan hebben wordt al snel ervaren alsof je een niemand bent. ‘The modern hero is a working hero’.

Hoewel niet alleen werk je identiteit bepaalt, is het wel een belangrijk onderdeel ervan. Maar je werk kan alleen onderdeel zijn van je positieve zelfbeeld als dat werk ook bevalt en je tevreden bent over je werkgever. De behoefte om succesvol te zijn is een innerlijke drive om goed te presteren. Een manager die zijn medewerkers ruimte geeft een waardevolle en betekenisvolle bijdrage te leveren en zichzelf te ontplooiien, zorgt ervoor dat mensen een positieve houding ontwikkelen ten opzichte van hun werk. Medewerkers die voelen dat ze ertoe doen, wíllen presteren. Overwerken wordt minder erg, personeelsverloop en ziekteverzuim nemen af. Een positieve werkidentiteit leidt tot tevreden, betrokken en bevlogen medewerkers die zich verbonden voelen met hun werk en het bedrijf. Bedrijven die een positieve ontwikkeling van werkidentiteit stimuleren zorgen ervoor dat medewerkers met grote betrokkenheid, bevlogenheid, engagement, plezier en motivatie naar het werk te komen.

Floor Franck